Mapa organizacija i institucija
koje prihvataju donaciju polovne odeće

ANALIZA SISTEMA UPRAVLJANJA OTPADOM U GRADU BEOGRADU (2010-2019)

Autorka analize: Ivana Jovčić

GDE ODLAŽEMO OTPAD?

Otpad se odlaže na tri deponije i to: Deponija u Vinči, Gradska deponija Mladenovac, i Deponija Nemenikuće u Sopotu.

Deponija u Vinči je otvorena 1970. godine, prostire na 140 ha. Nalazi se u dolini Ošljanskog potoka. Predstavlja kontrolisanu deponiju. Poseduje kontrolu ulaza i izlaza, vagu, kompaktor i buldožer. Međutim, deponija nema nepropusnu podlogu, odnosno foliju koja sprečava prodiranje procednih voda u tlo ispod deponije, nema kontrolu deponijskog gasa kao i kontrolisano sakupljanje, odvođenje i tretman procednih voda. Jedan od velikih problema koji se uočava na deponiji je da nema prekrivanja tela deponije i sprečavanja ulaska atmosferskih voda u telo deponije. Prisustvo velikih količina voda u telu deponije uzrokuje klizanje obodnih delova, što uzrokuje pojavu požara na koji se pojavljuju svake godine.[1]

Gradska deponija Mladenovac i deponija Nemenikuće u Sopotu, su smetlišta koja ne ispunjavaju minimalne mere sanitarnog uređenja i opremanja.  Sadašnje stanje je sledeće: sve lokacije su kontrolisana smetlišta bez osnovnih sredstava za zaštitu životne sredine; ne vrši se merenje otpada ni registracija vrste i količine otpada; postoje problemi po životnu sredinu u pogledu požara, procednih voda i neprijatnog mirisa; na deponijama-smetlištima ne postoji oprema za praćenje zagađenja vazduha i vode; generalno, nisu ispunjeni zahtevi iz propisa o zaštiti životne sredine.[2]

Grad Beograd je u septembru 2017. godine zaključio ugovor sa kompanijom Beo Čista Energija d.o.o. (u vlasništvu konzorcijuma firmi „Suez“ i „Itochu“) u okviru kojeg je planirana izgradnja novog kompleksa na lokaciji postojeće deponije Vinča uz njenu sanaciju i zatvaranje. Osnova projekta podrazumeva izgradnju postrojenja za proizvodnju energije iz otpada (Energy from-Waste Facility-EfW), projektovanog kapaciteta 340.000 t/godišnje, koje će generisati do 29MW električne i 56MW toplotne energije. Uz to, najvažniji segment budućeg centra za upravljanje otpadom u Vinči biće izgradnja nove sanitarne deponije gde će se zbrinjavati dodatnih 170.000 t/god neprerađenog i rezidualnog komunalnog otpada, uključujući i otpad iz drugih procesa, kao i postrojenje za obradu i deponovanje neiskoristivog otpadnog građevinskog materijala.[3]

Izrađen je i Projekat sanacije postojeće deponije Vinča, i predviđeno je da se krene sa sanacijom nakon otvaranja nove deponije. Planirano je da nova deponija bude otvorena 30. septembra 2020, a da se sanacija stare deponije završi do 2022. Međutim, nova deponija još uvek nije otvorena.

[1] Nacrt: Lokalni plan upravljanja otpadom grada Beograda 2021-2030.

[2] Isto

[3] Isto

DIVLJE DEPONIJE

Iako je stepen pokrivenosti sakupljanja i odnošenja otpada 90%, u gradu postoji veliki broj divljih deponija. U toku 2017, 2018. i 2019. godine, izvršeno je uklanjanje evidentiranih divljih deponija u ukupnoj količini od 32.920 m3. Ova količina bi bila mnogo veća da su sve opštine dostavile informacije o divljim deponijama i da su sve očišćene.

KOLIKO KOMUNALNOG OTPADA PRAVIMO?

Ukupna količina komunalnog otpada, iz svih 14 opština grada Beograda obuhvaćenih Lokalnim planom upravljanja otpadom grada Beograda,  je prema podacima iz 2009. godine iznosila 612.005 tona/godišnje, dok je prema procenama iz 2018. iznosila 595.319 tona/godišnje, odnosno manje za 2,73%. 2009. godine stepen pokrivenosti sakupljanja i odnošenja otpada je bio 85%, dok je 2019. stepen pokrivenosti iznosio 90%. Imajući u vidu da je u posmatranom periodu došlo i do povećanja broja stanovnika, ukupna količina otpada je smanjena za 10,17%.

Najviše otpada prave stanovnici opštine Savski venac čak 2,43 kg dnevno, dok najmanje otpada prave stanovnici opštine Rakovica 0,67 kg dnevno. Prosečno, stanovnici Beograda prave 1,06 kg dnevno otpada.  

ŠTA BACAMO?

SASTAV KOMUNALNOG OTPADA U GRADU BEOGRADU

Ukupan udeo biorazgradivog otpada u komunalnom otpadu, u 2008. godini je iznosio 37,61%, a u 2016. je iznosio 52,35%, što je povećanje od 14,74%. Papir i karton su u 2008. godini bili zastupljeni sa 22,69%, a u 2016. godini sa 15,64%, što je smanjenje od 3,55%. Maseni udeo stakla je 2008. godine iznosio 6,84%, a u 2016. godini 4,77%, što je smanjenje od 2,07%. Metal (ambalažni i ostali i aluminijum) su 2008. godine činili 2,38%, a u 2016. 1,27%, što je smanjenje od 1,11%. Plastični otpad, sa svim potkategorijama, je u 2008. godini činio 14,92%, a u 2016. godini – 13,29% ukupnog komunalnog otpada, što je smanjenje od 1,63%. Tekstil i koža su 2008. godine činili 5,31% odnosno 0,61%, a 2016. godine 4,53% odnosno 0,24%, što je takođe smanjenje od 0,78% tekstila odnosno 0,37% kože u ukupnom komunalnom otpadu.

SEPARACIJA AMBALAŽNOG OTPADA IZ DOMAĆINSTVA

Sistem primarne separacije ambalažnog otpada (papir/karton, PET, metalna ambalaža i staklo) je uspostavljen.  Postavljeno je 628 kontejnera za reciklabilni otpad (31.12.2019.).  Pored toga, u gradu je postavljeno i 110 zvonastih kontejnera za prikupljanje staklene ambalaže (31.12.2019.)

Podeljeno je 19000 plavih kanti (31.12.2019.) za odlaganje reciklabila od 240 litara domaćinstvima sa individualnim tipom stanovanja na sledećim opštinama: Čukarica, Voždovac, Novi Beograd, Palilula, Rakovica, Savski venac i Zemun.

JKP Gradska čistoća je 2010. pokrenula i projekat “Eko kese za čistiji grad”.  Kroz ovaj projekat, građanima 10 gradskih opština (Novi Beograd, Zemun, Čukarica, Savski Venac, Rakovica, Vračar, Zvezdara, Stari Grad, Palilula i Voždovac) je omogućeno da sami razvrstavaju reciklabilni otpad u specijalne eko kese (papir, karton, tetrapak, plastičnu (1 PET ambalaža , 2 HDP, 4 LDP – providna folija i 5 plastični čepovi) i metalnu (MET) ambalažu). Da bi se prijavili za uslugu, građani moraju da odu do pogona JKP “Gradska čistoća” na opštini na kojoj žive, da ponesu uplatnicu Infostana, i od JKP “Gradska čistoća” će dobiti 24 kese sa bar kodovima, za 6 meseci. Ukoliko mesečno iznesu 4 eko kese sa zalepljenim bar kodom, građani ostvaruju popust od 20% na uslugu odnošenja smeća na uplatnici Infostana. Spisak adresa opštinskih Pogona JKP “Gradska čistoća” je dostupan na linku.

Građani imaju mogućnost da ambalažni otpad prodaju JKP Gradska čistoća, na sledećim adresama: Pijaca Zeleni venac – ulica Jug Bogdanova bb; Pijaca Banovo Brdo – ulica Požeška 41; Cvetkova pijaca –Bulevar Kralja Aleksandra 293; Slavujev venac – Orlovića Pavla bb). Na navedenim lokacijama, građani mogu da predaju isključivo ambalažni otpad, svakim radnim danom od 07-14 časova osim ponedeljka, dok se isplata vrši svakim radnim danom osim srede na Pogonu Otpad, Višnjička 55b gde se fizički nalazi blagajna za isplatu novca uz prijemnicu koja se dobijа na otkupnom kiosku.  I na ovoj lokaciji građani imaju mogućnost da odlažu papir, karton i tetrapak, metal, staklo, plastiku.

OPASAN OTPAD IZ DOMAĆINSTVA

U Beogradu postoji organizovano sakupljanje sledećih vrsta otpada:

– Stare baterije građani mogu da predaju u svim objektima DM drogerije, LIDL prodavnicama, i u pojedinim MAXI prodavnicama;

–  Stare akumulatore građani mogu da predaju u skoro svim auto servisima koji se bave prodajom/ zamenom akumulatora, kao i u pojedinim prodavnicama auto delova;

–  EE otpad građani mogu da predaju kompaniji E-reciklaža (potrebno je kontaktirati operatora putem sajta ili telefona i dogovoriti se oko preuzimanja. Preuzimaju samo veliki EE otpad, a građani zauzvrat dobijaju vaučer za kupovinu u Tehnomaniji ili DIS prodavnicama), i udruženju ZEC (u saradnji sa opštinom Zvezdara i reciklažnim centrom Božić i sinovi) postavljen je kontejner za EE otpad u sportskom centru Olimp – ulica Vjekoslava Kovača 11. Pored krupnog EE otpada, građani mogu da predaju i sitan EE otpad – male kućne aparate, delove računara …, kao i opremu za osvetljenje i fluorescentne i ostale svetiljke. Udruženje, za većinu otpada, isplaćuje naknadu.

– Farmaceutski otpad građani mogu da predaju u Lilly apotekama.

– Otpadne gume građani imaju mogućnost da odlažu na Pogonu za prikupljanje i promet sekundarnih sirovina – Pogon Otpad, Višnjička 55b, Palilula.

– Kabasti otpad[1] JKP Gradska čistoća organizuje sakupljanje svake prve subote u mesecu.

U Beogradu ne postoji mogućnost odlaganja otpadnog ulja, kao ni boja i lakova, i tekstila iz domaćinstva; Ukoliko imaju odeću koja je ispravna, građani je mogu donirati. Mapa organizacija koje prihvataju doniranu odeću se nalazi na linku.

[1] Kabasti otpad je otpad koji zbog svoje veličine ne može da se odloži u kontejnere za komunalni otpad.

RECIKLAŽA

Precizni podaci o količini recikliranog otpada ne postoje. Ukupna količina otpada koji je primarno ili sekundarno izdvojen radi ponovne upotrebe tokom 2019. godine u Beogradu je iznosio 7915 tona godišnje, 2018. godine 7253 tona godišnje, 2017. godine 8481 tonu godišnje, a 2016. godine 10986 tona godišnje.[1]

Izvor: Faktor plus, Ispitivanje javnog mnjenja u oblasti zaštite životne sredine, oktobar 2019.

[1] Izveštaji o obavljanju komunalnih delatnosti na teritoriji RS u 2016, 2017, 2018 i 2019. godini

ZAKLJUČAK

Iako je sistem upravljanja komunalnim otpadom u gradu Beogradu donekle uspostavljen i dalje imamo problem sa reciklažom, divljim deponijama kao i bacanjem đubreta u prirodi. Obzirom da je većina aktivnosti u vezi sa reciklažom uspostavljena krajem posmatranog perioda, biće zanimljivo videti rezultate primene novih mera u narednom periodu.

Međutim, da bismo uspostavili odgovoran sistem upravljanja otpadom potrebno je pre svega da donesemo konsenzus kao društvo da hoćemo da živimo u zdravoj i čistoj životnoj sredini i da se prema otpadu ponašamo kao resursu.